Total Pageviews

Search This Blog

Thursday, April 14, 2016

Reisestationen (Alto Alentejo) - Botanisch-Zoologische Reisen - Iberische Halbinsel

Eine Botanisch-Zoologische Rundreise auf der Iberischen Halbinsel.

Auf der Suche nach der Verlorenen Zeit


Von Horst Engels


Teil II - Reisestationen


Reisestationen der Botanisch-Zoologischen Rundreise um die Iberische Halbinsel[1]

  1. Castroverde (Estepe ceralífera)
  2. Pyritgürtel (Faixa piritosa Ibérica)


Marvão, Alto Alentejo




Alentejo (Fortsetzung)


Oberalentejo (Alto Alentejo)



Alto Alentejo (portugiesisch für Oberes Jenseits-des-Tejo bzw. Oberalentejo) war von 1936 bis 1976 eine der elf Provinzen Portugals. Sie existieren heute weitgehend nur noch in der Umgangssprache oder als historisch begründete Begriffe, finden sich aber natürlich in den wissenschaftlichen Arbeiten der damaligen Zeiten wieder. Auch in den botanischen und pflanzensoziologischen Studien werden die historischen Regionen und Provinzen Portugals häufig noch als Einheiten zur geographischen Aufteilung des Gesamtgebietes weiterverwendet. Wir beziehen uns deshalb hier auf die historischen Provinzen, falls nicht ausdrücklich anders angegeben.

Die (historischen) Provinzen Portugals vom XV bis XIX. Jahrhundert.
Die (historischen) Provinzen Portugals
von 1936 bis 1976.








Évora war die Hauptstadt der Provinz. Sie umfasste das Gebiet des heutigen Distrikt Évora und fast den ganzen Distrikt Portalegre, mit Ausnahme des Kreises Ponte de Sor, der zum Ribatejo gehörte.

Der Begriff des Alto Alentejo bezeichnet in der heutigen Verwaltungsgliederung Portugals lediglich die statistische Subregion des Alto Alentejo, während die aktuellen Verwaltungseinheiten Portugal aus 18 Distrikten und 308 Kreisen bestehen. Die aktuelle regionale Aufteilung Portugals in 5 Regionen dient lediglich statistischen Zwecken.


400px-Portugal_(plus_mini_area),_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg.png
Regionale Gliederung Portugals (ab 1976).
200px-Portugal,_administrative_divisions_-_de_-_colored.svg.png
Verwaltungsgliederung (Distrikte) Portugals (ab 1976).











Biogeographisch wird der Alentejo in mit den Provinzen Luso-Estremadurense und Gaditano-Onubo-Algarvense der Superprovinz (Mediterrâmica Ibero Atlântica) zugeordnet,

Biogeographische Synopsis von Portugal. (Nach AGUIAR, C. 2008)[2]

wobei die historischen Provinzen Oberalentejo und Niederalentejo grösstenteils dem Sektor Marianico-Monchiquense der Luso-Estremadurensischen Provinz angehören.


Sinopse Biogeográfica Portugal - Provinzenueberlagerung copy.jpg
Ueberlagerung der Historischen  Provinzen (Quelle: Wikipedia) mit den
biogeographischen Provinzen Portugals
(Nach: AGUIAR, C. 2008)2 .
Luso-Estremadurensische Provinz - Ueberlapuung Historische Provinzen copy.jpg
Überlagerung der Historischen Provinzen Portugals (Quelle: Wikipedia) mit einem
Ausschnitt der Biogeographischen Karte Portugals (Nach: COSTA et. al.1998)[3]



Auszug aus der Biogeographischen Karte von Portugal.
COSTA et. al. (1998))[4]

Capturar copy.jpg

Es sind vor allem die Subsektoren 3A12, 3A2 und 3B12, 3B13 der Luso-Estremadurensischen Provinz (III), die den Oberen Alentejo biogeographisch und pflanzensoziologisch prägen und die wir deshalb im folgenden näher beschreiben.

Biogeographie und Potentielle Vegetation



Biogeographisch gehört der Alentejo den beiden Provinzen der Luso-Extremadurensischen Provinz  (Luso-Extremadurense) (III) mit den Regionen des Landesinneren Portugals und der Gaditano-Onubo-Algarvische Provinz  (Gaditano-Onubo-Algarviense)(IV) mit den Küstenregionen Zentral- und Südportugals an. Wir beschreiben hier deshalb diejenigen biogeographischen Sektoren der Luso-Estremadurensischen Provinz (III), die mit der historischen Region des Oberalentejo zusammenfallen. Die Gaditano-Onubo-Algarvische Provinz (IV) wird an anderer Stelle behandelt.

III PROVÍNCIA LUSO-EXTREMADURENSE
3A SECTOR TOLEDANO-TAGANO
3A1 SUBSECTOR HURDANO-ZEZERENSE
3A11 SUPERDISTRITO ZEZERENSE (Beira Baixa)
3A12 SUPERDISTRITO CACERENSE (teilweise Oberalentejo)
3A2 SUBSECTOR ORETANO (Oberalentejo)
3B SECTOR MARIÂNICO-MONCHIQUENSE
3B1 SUBSECTOR ARACENO-PACENSE (Nieder- und Oberalentejo)
3B11 SUPERDISTRITO ARACENENSE (Niederalentejo)
3B12 SUPERDISTRITO PACENSE (Oberalentejo)
3B13 SUPERDISTRITO ALTO ALENTEJANO (Oberalentejo)
3B2 SUBSECTOR BAIXO ALENTEJANO-MONCHIQUENSE (Niederalentejo)
3B21 SUPERDISTRITO SERRANO-MONCHIQUENSE (Niederalentejo)
3B22 SUPERDISTRITO BAIXO ALENTEJANO (Niederalentejo)



COSTA et al. (1998)[5] charakterisieren die biogeographischen Sektoren Toledano-Tagano (3A) und  Mariânico-Monchiquense (3B), die sich mit der Provinz des Oberalentejo teilweise überschneiden, wie folgt:

Der Sektor Toledano-Tagano (3A) wird von granitischen Böden, Schiefern und Quarziten dominiert und befindet sich auf der trockenen bis subfeuchten, mesomediterranen Stufe. Cytisus multiflorus, Dianthus scaber subsp. toletanus, Loeflingia hispanica, Retama sphaerocarpa, Quercus pyrenaica, Halimium ocymoides, Polygala microphylla und Ornithogalum concinum sind dominante Arten der Pflanzenwelt, die diesen Sektor in Portugal auszeichnet.  
Es ist in diesem Gebiet, in dem der luso-estremadurensische Pyrenäen-Eichenwald - Arbuto unedonis-Quercetum pyrenaicae - seine grösste Ausdehnung in Portugal besitzt. Ausser den der Provinz eigenen Wälder und Gebüsche sind häufig die Assoziationen der Ginster des Cytiso multiflori-Retametum sphaerocarpae und der Heide des Halimio ocymoidis-Ericetum umbellata anzutreffen. Der Sektor wird in 2 Subsektoren aufgeteilt, Hurdano-Zezerense und Oretano, wobei sich jedoch lediglich der Subsektor Oretano (3A2) mit der Region des Alto Alentejo völlig überschneidet. Der Subsektor Hurdano-Zezerense (3A1) hat seinen Schwerpunkt in der Beira Baixa, wobei sich lediglich der suedliche Zipfel seines Superdistriktes Cacerense 3A12 mit dem Oberalentejo überlappt. Da wir in unserer Rundreise die Beira Beixa erst wieder im Rahmen der Rahmen der Behandlung der Serra da Estrela tangieren werden, nehmen wir den Subsektor 3A12 hier in die Besprechung des Oberalentejos auf.

Gefässpflanzen  (Sektor Toledano-Tagano (3A) (Luso-Extremadurensische Provinz (Provincia Luso-Extremadurense))) Nach Costa et al. (1998)[6]
Dianthus scaber subsp. toletanus



Pflanzengesellschaften (Sektor Toledano-Tagano (3A) (Luso-Extremadurensische Provinz (Provincia Luso-Extremadurense))). Nach Costa et al. (1998).[7]
(Syntaxa und Vegetations-Klassen nach: MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. 2001)[8]
Pflanzengesellschaft (Syntaxa)
(siehe: Index der Syntaxa))
Vegetations-Klasse und Habitate zu den assozierten Pflanzengesellschaften
Arbuto unedonis-Quercetum pyrenaicae 76.7.2.

Arbuto unedonis-Quercetum pyrenaicae
76. Querco-Fagetea Br.-Bl. & Vlieger in Vlieger 1937
76b. Quercetalia roboris Tüxen 1931
76.7. Quercion pyrenaicae Rivas Goday ex Rivas-Martínez 1965

Eichenwald mit Quercus pyrenaica

Habitate: 9230
Cytiso multiflori-Retametum sphaerocarpae (65.2.2.)

Cytiso multiflori-Retametum sphaerocarpae
65. Cytisetea scopario-striati Rivas-Martínez 1975
65a. Cytisetalia scopario-striati Rivas-Martínez 1975
65.2. Retamion sphaerocarpae Rivas-Martínez 1981

Regressive Waldsaumgesellschaft (Gestrüpp) des Steineichenwaldes


Habitate: 5330
Halimio ocymoidis-Ericetum umbellatae 61.2.15.

Halimio ocymoidis-Ericetum umbellatae
61. Calluno-Ulicetea Br.-Bl. & Tüxen ex Klika & Hadač 1944
61a. Ulicetalia minoris Quantin 1935
61.2. Ericion umbellatae Br.-Bl., P. Silva, Rozeira & Fontes 1952

Trockene Europäische Heiden

Habitate: 4030


Der Superdistrikt Zezerense (3A11)[9]   befindet sich auf der subfeuchten mesomediterranen Stufe, auf der die klimatophilen Korkeichenwälder des Sanguisorbo-Quercetum suberis sowie seine subserialen Etappen Phillyreo-Arbutetum unedonis viburnetosum tini, Erico australis-Cistetum populifolii e Halimio ocymoidis-Ericetum umbellatae auftreten. Auf der höheren subfeuchten bis feuchten mesomediterranen Stufe findet sich der Steineichenwald des Arbuto unedonis-Quercetum pyrenaicae genistetosum falcatae, sein Saum des Vincetoxico nigri-Origanetum virentis und das Gebüsch des Polygalo microphylii-Cistetum populifolii als Degradationsstufe des Waldes.

Der Superdistrikt Cacerense (3A12) befindet sich auf der trockenen bis niedrig subfeuchten mesomediterranen Stufe. Seine klimatophile Vegetation gehört der Serie der Steineichenwälder des Pyro bourgaenae-Quercetum rotundifoliae an. Die nanophanerophytischen[10] Säume des Cytiso multiflori-Retametum sphaerocarpae, das Gestrüpp des Rhamno fontqueri-Quercetum cocciferae und die Zistrosenheide des Genisto hirsutae-Cistetum ladaniferi differenzieren diesen Superdistrikt gegenüber dem Rest des Gebietes. In den felsigeren granitischen Bereichen findet sich die Rosmarinheide des Scillo-Lavanduletum sampaionae. In den quarzitischen Klippen des Tejo wird eine edapho-xerophile Gemeinschaft (Rubio longifoliae-Juniperetum oxycedri) von Juniperus oxycedrus dominiert, welche sich in charakterischer Weise von den Nachbargebieten abhebt.


DSCN2166.JPG
Juniperus oxycedrus L.



Pflanzengesellschaften (Superdistrikt Cacerense (3A12) (Luso-Extremadurensische Provinz (Provincia Luso-Extremadurense))). Nach Costa et al. (1998).[11]
(Syntaxa und Vegetations-Klassen nach: MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. 2001))[12]
Pflanzengesellschaft (Syntaxa)
(siehe: Index der Syntaxa))
Vegetations-Klasse und Habitate zu den assozierten Pflanzengesellschaften
Pyro bourgaeanae-Quercetum rotundifoliae 75.2.15.

Pyro bourgaenae-Quercetum rotundifoliae
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.2. Quercion broteroi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1956 em. Rivas-Martínez 1975 corr. Ladero 1974
75.2b. Paeonio broteroi-Quercenion rotundifoliae Rivas-Martínez in Rivas-Martínez, Costa & Izco 1986

Lusitanische Steineichenwälder

Habitate: 9340
Cytiso multiflori-Retametum sphaerocarpae (65.2.2.)

Cytiso multiflori-Retametum sphaerocarpae
65. Cytisetea scopario-striati Rivas-Martínez 1975
65a. Cytisetalia scopario-striati Rivas-Martínez 1975
65.2. Retamion sphaerocarpae Rivas-Martínez 1981

Regressive Waldsaumgesellschaft (Gestrüpp) des Steineichenwaldes

Habitate: 5330
Rhamno lycioidis-Quercetum cocciferae 75.7.14.

Rhamno fontqueri-Quercetum cocciferae
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75b. Pistacio lentisci-Rhamnetalia alaterni Rivas-Martínez 1975
75.7. Rhamno lycioidis-Quercion cocciferae Rivas Goday ex Rivas-Martínez 1975

Kermeseichengestrüpp (Degradationsstufe des Steineichenwaldes)

Habitate: 5210
Genisto hirsutae-Cistetum ladaniferi 62.3.3.

Genisto hirsutae-Cistetum ladaniferi
62. Cisto-Lavanduletea Br.-Bl. in Br.-Bl., Molinier & Wagner 1940
62.3. Ulici argentei-Cistion ladaniferi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1965

Zistrosen-Matorrale und - dünen

Habitate: 4030, 2260
? Scillo-Lavanduletum sampaionae
62. Cisto-Lavanduletea Br.-Bl. in Br.-Bl., Molinier & Wagner 1940
62a. Lavanduletalia stoechadis Br.-Bl. in Br.-Bl., Molinier & Wagner 1940 em. Rivas-Martínez 1968
? Rubio longifoliae-Juniperetum oxycedri



Der Subsektor Oretano (3A2) ist in Portugal durch das Gebirge von S. Mamede repräsentiert. Diese Einheit findet sich auf der feuchten bis subfeuchten mesomediterranen Stufe und die dominierenden Böden sind von  granitischem, schiefer- und quarzitischem Ursprung. Das Gebirge ‘Serra de S. Mamede’ überschreitet die Höhengrenze von 1000 m NN und ist stark ozeanisch beeinflusst, denn es existiert keine orographische Barriere bis zum Atlantischen Ozean hin, so dass das Gebirge den feuchten vorwiegend aus Richtung West und Südwest kommenden Winden ausgesetzt ist. Es ist deshalb nicht verwunderlich, dass hier gewisse atlantische (sowie stärker ozeanische carpetano-iberico-leonesische) Florenelemente erscheinen: Polygonatum odoratum, Quercus robur, Ulex minor, Drosera intermedia, etc..
Armeria x francoi (A. beirana x A. transmontana), Aquilegia dichroa, Castanea sativa, Cytisus multiflorus, Euphorbia amygdaloides, Genista falcata, Halimium umbellatum, Linaria triornithophora, Luzula lactea, Pulmonaria longifolia, Quercus x neomarei, Quercus pyrenaica, Silene coutinhoi, Viola kitaibeliana subsp. machadeana sind andere Spezies, die diesen Subsektor im Hinblick auf die Nachbargebiete abgrenzen.
In diesem Subsektor sind die Eichenwälder des Arbuto-Quercetum pyrenaicae, die Säume des Vincetoxico-Origanetum virentis linarietosum trionithophorae, Cytisetum multiflori-eriocarpi genistetosum falcatae und die Ginsterheiden des Halimio umbellati-Ulicetum minoris abundant. Die weniger kontinentalen Gebiete sind mit Korkeichenwäldern des Sanguisorbo-Quercetum suberis und seinen regressiven Etappen Phillyreo-Arbutetum unedonis viburnetosum tini, Erico australis-Cistetum populifolii e Halimio ocymoidis-Ericetum umbellatae besetzt.


Gefässpflanzen  (Subsektor Oretano (3A2)(Luso-Extremadurensische Provinz (Provincia Luso-Extremadurense))) Nach Costa et al. (1998)[13]

Armeria x francoi (A. beirana x A. transmontana)

Quercus x neomarei






Pflanzengesellschaften (Subsektor Oretano (3A2) (Luso-Extremadurensische Provinz (Provincia Luso-Extremadurense))). Nach Costa et al. (1998).[14]
(Syntaxa und Vegetations-Klassen nach: MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. 2001)[15]
Pflanzengesellschaft (Syntaxa)
(siehe: Index der Syntaxa))
Vegetations-Klasse und Habitate zu den assozierten Pflanzengesellschaften
Arbuto unedonis-Quercetum pyrenaicae 76.7.2.
Arbuto-Quercetum pyrenaicae
76. Querco-Fagetea Br.-Bl. & Vlieger in Vlieger 1937
76b. Quercetalia roboris Tüxen 1931
76.7. Quercion pyrenaicae Rivas Goday ex Rivas-Martínez 1965

Pyrenäeneichen-Wälder

Habitate: 9230
Vincetoxico nigri-Origanetum virentis 43.5.9.

Vincetoxico-Origanetum virentis linarietosum trionithophorae
43. Trifolio-Geranietea Müller 1962
43b. Melampyro-Holcetalia Passarge 1979
43.5. Origanion virentis Rivas-Martínez & O. Bolòs in Rivas-Martínez, T.E. Díaz, F. Prieto, Loidi & Penas 1984

Waldsaumgesellschaft


Habitate: 6210
? Cytisetum multiflori-eriocarpi genistetosum falcatae

Halimio umbellati-Ulicetum minoris 61.2.16.

Halimio umbellati-Ulicetum minoris
61. Calluno-Ulicetea Br.-Bl. & Tüxen ex Klika & Hadač 1944
61a. Ulicetalia minoris Quantin 1935
61.2. Ericion umbellatae Br.-Bl., P. Silva, Rozeira & Fontes 1952
61.2b. Ericenion umbellatae Rivas-Martínez 1979

Feuchte Europäische Heiden

Habitate: 4020
Sanguisorbo agrimonioidis-Quercetum suberis (75.2.7.)

Sanguisorbo-Quercetum suberis
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.2. Quercion broteroi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1956 em. Rivas-Martínez 1975 corr. Ladero 1974

Korkeichen (Quercus suber)- Q. faginea- und Q. canariensis-Wälder

Habitate: 9240, 9330
Phillyreo angustifoliae-Arbutetum unedonis 75.12.10.

Phillyreo-Arbutetum unedonis viburnetosum tini
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75b. Pistacio lentisci-Rhamnetalia alaterni Rivas-Martínez 1975
75.12. Ericion arboreae (Rivas-Martínez ex Rivas-Martínez, Costa & Izco 1986) Rivas-Martínez 1987
75.12a. Ericenion arboreae Rivas-Martínez, Costa & Izco 1986

Habitate: 5330
Erico australis-Cistetum populifolii 61.2.9.

Erico australis-Cistetum populifolii
61. Calluno-Ulicetea Br.-Bl. & Tüxen ex Klika & Hadač 1944
61a. Ulicetalia minoris Quantin 1935
61.2. Ericion umbellatae Br.-Bl., P. Silva, Rozeira & Fontes 1952
61.2b. Ericenion umbellatae Rivas-Martínez 1979

Feuchte Europäische Heiden

Habitate: 4020
Halimio ocymoidis-Ericetum umbellatae 61.2.15.

Halimio ocymoidis-Ericetum umbellatae
61. Calluno-Ulicetea Br.-Bl. & Tüxen ex Klika & Hadač 1944
61a. Ulicetalia minoris Quantin 1935
61.2. Ericion umbellatae Br.-Bl., P. Silva, Rozeira & Fontes 1952
61.2b. Ericenion umbellatae Rivas-Martínez 1979

Feuchte Europäische Heiden

Habitate: 4020


In dem Sektor Mariânico-Monchiquense (3B) bilden Silikatgesteine die geologische Basis, obwohl in einigen Gebieten metamorphes Kalkgestein dominiert. Coyncia transtagana, Erica andevalensis, Euphorbia monchiquensis und Genista polyanthos[16] sind endemisch in diesem Gebiet. Adenocarpus telonensis, Carthamus tinctorius, Centaurea ornata subsp. ornata, Cytisus baeticus, Cytisus scoparius var. bourgaei, Cynara tournefortii, Dianthus crassipes, Echium boissieri, Eryngium galioides, Leontodon salzamanii, Marsilea batardae, Onopordum macracanthum, Onopordum nervosum, Scrozonera crispatula, Serratula abulensis, Serratula barrelieri, Thymelaea villosa sind einige der Differentialarten im Kontext dieser Provinz.
Die Korkeichen- und Steineichenwälder, in Hutewälder (port. montado) umgewandelt, dominieren die Landschaft. Exklusiv für das Gebiet sind die folgenden Syntaxa: Euphorbio monchiquensis-Quercetum canariensis, Sanguisorbo-Quercetum suberis quercetosum canariensis, Phlomido purpureae-Juniperetum turbinatae, Phillyreo-Arbutetum rhododendrotosum baetici (= Arbuto-Cistetum populifolii), Genistetum polyanthi, Ulici eriocladi-Ulicetum umbellatae, Cisto-Ulicetum minoris, Lavandulo sampaioanae-Cistetum albidi, Ulici erioclaci-Cistetum ladaniferi, Cisto ladaniferi-Ulicetum argentei und Rubo ulmifoliae-Nerietum oleander securinegetosum tinctoriae. Die Weidenaue atrocinereae-australis ist eine Pflanzengesellschaft, die in den Stromschnellen der Bäche und Flüsse dieses Sektors vorkommt.





Pflanzengesellschaften (Sektor Mariânico-Monchiquense (Luso-Extremadurensische Provinz (Provincia Luso-Extremadurense))). Nach Costa et al. (1998).[19]
(Syntaxa und Vegetations-Klassen nach: MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. 2001)[20]
Pflanzengesellschaft (Syntaxa)
(siehe: Index der Syntaxa))
Vegetations-Klasse und Habitate zu den assozierten Pflanzengesellschaften
Euphorbio monchiquensis-Quercetum canariensis 75.2.3.
Euphorbio monchiquensis-Quercetum canariensis

75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.2. Quercion broteroi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1956 em. Rivas-Martínez 1975 corr. Ladero 1974

Korkeichen- Quercus faginea- und Q. canariensis-Wälder

Habitate: 9240, 9330
Sanguisorbo agrimonioidis-Quercetum suberis (75.2.7.)

Sanguisorbo-Quercetum suberis quercetosum canariensis
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.2. Quercion broteroi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1956 em. Rivas-Martínez 1975 corr. Ladero 1974

Korkeichen- Quercus faginea- und Q. canariensis-Wälder

Habitate: 9240, 9330
Phlomido purpureae-Juniperetum turbinatae 75.5.14.

Phlomido purpureae-Juniperetum turbinatae
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.5. Asparago albi-Rhamnion oleoidis Rivas Goday ex Rivas-Martínez 1975

Matagale mit Juniperus ssp.

Habitate: 5210
? 75.13b. Rhododendrenion baetici Rivas-Martínez & Sánchez-Mata 2001

Phillyreo-Arbutetum rhododendrotosum baetici (= Arbuto-Cistetum populifolii)
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.13. Arbuto unedonis-Laurion nobilis Rivas-Martínez, Fernández-González & Loidi 1999
75.13b. Rhododendrenion baetici Rivas-Martínez & Sánchez-Mata 2001

Matagale mit Laurus nobilis

Habitate: 5230
Genistetum polyanthi 65.2.4.

Genistetum polyanthi
65. Cytisetea scopario-striati Rivas-Martínez 1975
65.2. Retamion sphaerocarpae Rivas-Martínez 1981

Matorral mit Retama sphaerocarpa

Habitate: 5330
Ulici eriocladi-Ericetum umbellatae 61.2.22.

Ulici eriocladi-Ulicetum umbellatae
61. Calluno-Ulicetea Br.-Bl. & Tüxen ex Klika & Hadač 1944
61.2. Ericion umbellatae Br.-Bl., P. Silva, Rozeira & Fontes 1952

Dekalzifizierte atlantische Dünen

Habitate: 2150
Cisto-Ulicetum minoris 61.2.8.

Cisto-Ulicetum minoris
61. Calluno-Ulicetea Br.-Bl. & Tüxen ex Klika & Hadač 1944
61.2. Ericion umbellatae Br.-Bl., P. Silva, Rozeira & Fontes 1952

Dekalzifizierte atlantische Dünen

Habitate: 2150
Lavandulo sampaioanae-Cistetum albidi 62.3.6.

Lavandulo sampaioanae-Cistetum albidi
62. Cisto-Lavanduletea Br.-Bl. in Br.-Bl., Molinier & Wagner 1940
62.3. Ulici argentei-Cistion ladaniferi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1965

Trockene Europäische Heiden

Habitate: 4030
Ulici eriocladi-Cistetum ladaniferi 62.3.13.

Ulici erioclaci-Cistetum ladaniferi
62. Cisto-Lavanduletea Br.-Bl. in Br.-Bl., Molinier & Wagner 1940
62.3. Ulici argentei-Cistion ladaniferi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1965

Trockene Europäische Heiden

Habitate: 4030
Cisto ladaniferi-Ulicetum argentei 62.3.2.

Cisto ladaniferi-Ulicetum argentei
62. Cisto-Lavanduletea Br.-Bl. in Br.-Bl., Molinier & Wagner 1940
62.3. Ulici argentei-Cistion ladaniferi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1965

Trockene Europäische Heiden

Habitate: 4030
Rubo ulmifolii-Nerietum oleandri 70.4.4.

Rubo ulmifoliae-Nerietum oleander securinegetosum tinctoriae
70. Nerio-Tamaricetea Br.-Bl. & O. Bolòs 1958
70.4. Rubo ulmifolii-Nerion oleandri O. Bolòs 1985

Mediterrane Ufergebüsche und -galerien mit Oleander (Nerium)

Habitate: 92D0
Salicetum atrocinereo-australis 71.8.3.

Salicetum atrocinereae-australis
71. Salici purpureae-Populetea nigrae (Rivas-Martínez & Cantó ex Rivas-Martínez , Báscones, T.E. Díaz, Fernández-González & Loidi) classis nova (addenda)
71.8. Salicion salviifoliae Rivas-Martínez, T.E. Díaz, F. Prieto, Loidi & Penas 1984

Mediterrane Ufergalerien dominiert von Weiden (Salix) und Pappeln (Populus)

Habitate: 92A0


Der Sektor Mariânico-Monchiquense (3B) wird in die beiden Subsektoren   Araceno-Pacense (3B1) und  Baixo-Alentejano-Monchiquense (3B2) aufgeteilt und umfasst sowohl Teile des Oberalentejos als auch des Niederalentejos:

3B SECTOR MARIÂNICO-MONCHIQUENSE
3B1 SUBSECTOR ARACENO-PACENSE (Ober- und Niederalentejo)
3B2 SUBSECTOR BAIXO ALENTEJANO-MONCHIQUENSE (Niederalentejo)

Der Subsektor Araceno-Pacense (3B1) bildet, an den Sektor Toledano-Tagano angrenzend, den nördlicheren Teil des Sektors Mariânico-Monchiquense.
Er befindet sich nördlich der Linie, die durch die Gebirge von Monfurado und Mendro (Portel, Moura und Barrancos einschliesslich der Gebirge von Adiça, Ficalho und das gesamte thermomediterrane Tal des Guadiana südlich von “Pulo de Lobo” bestimmt ist. Die vorherrschenden Gesteine sind Schiefer und Granite, obwohl in diesem Gebiet auch die metamorphen Kalkgesteine (Marmorme) auftauchen. Im Gebiet sind endemisch die Ulex eriocladus-Gemeinschaften - Ulici eriocladi-Cistetum ladaniferi und Ulici eriocladi-Ericetum umbellatae. Erstere findet sich von Elvas bis zum Fuss der Nordflanke der Serra de Ossa, und taucht wieder in den Gebirgen von Adiça und Ficalho auf. Der Endemismus Digitalis purpuerea subsp. Heywoodi, der in den Granitfelsen von Monsaraz vorkommt, findet hier ebenfalls seine exklusive Verbreitung.



Gefässpflanzen  (Subsektor Araceno-Pacense (3B1).) Nach Costa et al. (1998)[21]



Pflanzengesellschaften (Subsektor Araceno-Pacense (3B1)). Nach Costa et al. (1998).[22]
(Syntaxa und Vegetations-Klassen nach: MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. 2001)[23]
Pflanzengesellschaft (Syntaxa)
(siehe: Index der Syntaxa))
Vegetations-Klasse und Habitate zu den assozierten Pflanzengesellschaften
Ulici eriocladi-Cistetum ladaniferi 62.3.13.

Ulici eriocladi-Cistetum ladaniferi
62. Cisto-Lavanduletea Br.-Bl. in Br.-Bl., Molinier & Wagner 1940
62.3. Ulici argentei-Cistion ladaniferi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1965

Matorrale mit Zistrosen und Schopflavendel (siehe Habitate “Trockene Europäische Heiden”)

Habitate: 4030
Ulici eriocladi-Ericetum umbellatae 61.2.22.

Ulici eriocladi-Ericetum umbellatae
61. Calluno-Ulicetea Br.-Bl. & Tüxen ex Klika & Hadač 1944
61.2. Ericion umbellatae Br.-Bl., P. Silva, Rozeira & Fontes 1952


Atlantische Entkalkte Dünen

Habitate: 2150


Innerhalb des Subsektors Araceno-Pacense (3B1) lassen sich wiederum 3 Superdistrikte abgrenzen: Aracense, Pacense und Alto Alentejano.

3B1 SUBSECTOR ARACENO-PACENSE
3B11 SUPERDISTRITO ARACENENSE (Niederalentejo)
3B12 SUPERDISTRITO PACENSE (Oberalentejo)
3B13 SUPERDISTRITO ALTO ALENTEJANO (Oberalentejo)




In Portugal gehört nur ein kleines Grenzgebiet mit den Bezirken von Elvas und Campo Maior, im Einzugsbereich des Caia-Fluss, dem Superdistrikt Pacense (3B12) an. Es ist ein ebenes Gebiet der mesomediterranen subfeuchten bioklimatischen Stufe, in der die Heideassoziationen des  Ulici eriocladi-Cistetum ladaniferi und des Retamo sphaerocarpae-Cistetum bourgaei anzutreffen sind, die aus der Degradation der silikatholden Steineichenwaldgemeinschaft des Pyro-Quercetum rotundifoliae hervorgegangen sind. Dagegen entspricht die potentielle Vegetation auf neutralen metamorphen paläozoischen Kalkböden mit wenig aktivem Karbonatgestein den Steineichenwaldassoziationen des Lonicero implexae-Quercetum rotundifoliae, welche durch Degradation den Kermeseichenwald des Crataego monogynae-Quercetum cocciferae und den Matorral des Lavandulo sampaionae-Cistetum albidi hervorgebracht hat. In den ‘Montados’ entsprechen auf silikatreichen Böden die aus der Beweidung von Schafen hervorgegangen Wiesen der Assoziation Poo bulbosae-Trifolietum subterranei. Auf neutralen und basischen Böden ist Astragaleto sesamei-Poetum bulbosae zu verzeichnen. Die neutro-basophile halbnitrophile Ruderalvegetation der Allianz Taeniathero-Aegilopion geniculatae (Bromenalia rubenti-tectori) trägt ebenfalls dazu bei, das Gebiet von seinen Nachbargebieten zu unterscheiden.


Pflanzengesellschaften (Superdistrikt Pacense (3B12)). Nach Costa et al. (1998).[24]
(Syntaxa und Vegetations-Klassen nach: MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. 2001)[25]
Pflanzengesellschaft (Syntaxa)
(siehe: Index der Syntaxa))
Vegetations-Klasse und Habitate zu den assozierten Pflanzengesellschaften
Ulici eriocladi-Cistetum ladaniferi 62.3.13.

Ulici eriocladi-Cistetum ladaniferi
62. Cisto-Lavanduletea Br.-Bl. in Br.-Bl., Molinier & Wagner 1940
62.3. Ulici argentei-Cistion ladaniferi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1965


Cistrosen-Matorrale

Habitate: 4030
Retamo sphaerocarpae-Cytisetum bourgaei 65.2.6.

Retamo sphaerocarpae-Cistetum bourgaei
65. Cytisetea scopario-striati Rivas-Martínez 1975
65.2. Retamion sphaerocarpae Rivas-Martínez 1981

Matorrale mit Retama sphaerocarpa

Habitate: 5330
Pyro bourgaeanae-Quercetum rotundifoliae 75.2.15.

Pyro-Quercetum rotundifoliae
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.2. Quercion broteroi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1956 em. Rivas-Martínez 1975 corr. Ladero 1974
75.2b. Paeonio broteroi-Quercenion rotundifoliae Rivas-Martínez in Rivas-Martínez, Costa & Izco 1986

Lusitanische Steineichenwälder

Habitate: 9340
Lonicero implexae-Quercetum rotundifoliae 75.2.13.

Lonicero implexae-Quercetum rotundifoliae
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.2. Quercion broteroi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1956 em. Rivas-Martínez 1975 corr. Ladero 1974
75.2b. Paeonio broteroi-Quercenion rotundifoliae Rivas-Martínez in Rivas-Martínez, Costa & Izco 1986

Lusitanische Steineichenwälder

Habitate: 9340
Crataego monogynae-Quercetum cocciferae 75.7.4.

Crataego monogynae-Quercetum cocciferae
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.7. Rhamno lycioidis-Quercion cocciferae Rivas Goday ex Rivas-Martínez 1975

Kermeseichengestrüpp (Degradationsstufe des Steineichenwaldes)

Habitate: 9340, 5210
Lavandulo sampaioanae-Cistetum albidi 62.3.6.

Lavandulo sampaionae-Cistetum albidi
62. Cisto-Lavanduletea Br.-Bl. in Br.-Bl., Molinier & Wagner 1940
62.3. Ulici argentei-Cistion ladaniferi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1965

Zistrosen-Schopflavendel Matorrale

Habitate: 4030
Poo bulbosae-Trifolietum subterranei (54.1.3.)

Poo bulbosae-Trifolietum subterranei
54. Poetea bulbosae Rivas Goday & Rivas-Martínez in Rivas-Martínez 1978
54a. Poetalia bulbosae Rivas Goday & Rivas-Martínez in Rivas Goday & Ladero 1970
54.1. Trifolio subterranei-Periballion Rivas Goday 1964

Mediterranes xerophytisches Weide- und Grasland

Habitate: 6220
Astragalo sesamei-Poetum bulbosae (54.3.1.)

Astragaleto sesamei-Poetum bulbosae
54. Poetea bulbosae Rivas Goday & Rivas-Martínez in Rivas-Martínez 1978
54a. Poetalia bulbosae Rivas Goday & Rivas-Martínez in Rivas Goday & Ladero 1970
54.3. Poo bulbosae-Astragalion sesamei Rivas Goday & Ladero 1970

Mediterranes xerophytisches Weide- und Grasland

Habitate: 6220
Taeniathero-Aegilopion geniculatae 39.13.
Brometalia rubenti-tectorum (39e.)

Taeniathero-Aegilopion geniculatae (Bromenalia rubenti-tectori)
39. Stellarietea mediae Tüxen, Lohmeyer & Preising ex von Rochow 1951
39e. Thero-Brometalia (Rivas Goday & Rivas-Martínez ex Esteve 1973) O. Bolòs 1975
39.13. Taeniathero-Aegilopion geniculatae Rivas-Martínez & Izco 1977

Mediterranes xerophytisches Weide- und Grasland

Habitate: 6220





Von den drei Superdistrikten des Sektors Arceno-Pacense ist der Superdistrikt Alto Alentejano (3B13) derjenige, der die grösste Fläche in Portugal einnimmt. Er besteht aus einer fast ebene gewellten Fläche, von einigen niedrigen Gebirgen durchzogen (Monfurado, Montemuro, Ossa), in der Schiefer- oder Granitböden vorherrschen. Dennoch existiert hier ein bedeutendes Gebiet karbonisierter metamorpher paläozioischer Gesteine (devonische Marmore, Diabase) in Estremoz, Vila Viçosa und Borba. Fast das ganze Gebiet befindet sich auf der mesomediterranen subfeuchten Klimastufe, wobei es an der Westflanke des Monfurado-Gebirges die thermomediterrane Stufe erreichen kann.
Die Assoziationen Pyro-Quercetum rotundifoliae (auf Schieferböden) der ‘montados’ und die Korkeichenwälder des Sanguisorbo-Quercetum suberis dominieren die Pflanzenwelt des Gebietes. Die subserialen Matorrale des Genistetum polyanthi findet man entlang des Guadiana-Tales. Die Heiden des Genisto hirsutae-Cistetum ladaniferi, des Erico australis-Cistetum populifolii und des Halimio ocymoidis-Ericetum umbellatae sind im ganzen Gebiet häufig anzutreffen, wobei man auch noch auf die Ginsterassoziation des Retamo sphaerocarpae-Cytisetum bourgaei stösst. In diesem Superdistrikt kommen noch, wenn auch im Grenzbereich ihrer Verbreitung, die Erlenwälder des Scrophulario-Alnetum glutinosae vor, wobei der Eschenwald des Ficario-Fraxinetum angustifoliae die häufigste Gemeinschaft entlang der Flüsse und Wasserläufe ist, und die Assoziation des Salicetum atrocinereo-australis an Stromschnellen ebenfalls häufig ist. Die Binsen des Holoschoeno-Juncetum acuti, Trifolio-Holoschoenetum und Juncetum rugosieffusi ebenso wie die Wiesen des Trifolio resupinati-Caricetum chaetophyllae, Gaudinio fragilis-Agrostietum castellanae, Pulicario paludosae-Agrostietum pourretii und Loto subbiflori-Chaetopogenetum fasciculati sind Assoziationen von Bedeutung in den edaphohygrophilen Biotopen dieses Superdistrikts. In der thermomediterranen Zone am Fusse der Serra de Monfurado findet man den Matorral des Asparago aphylli-Calicotometum villosae, Subserie des Myrto-Quercetum suberis, vor. In den Marmorgebieten taucht die Serie der Steineichenwälder Lonicero implexae-Querceto rotundifoliae  wieder auf.


Pflanzengesellschaften (Subsector Araceno-Pacense (3B13)). Nach Costa et al. (1998).[26]
(Syntaxa und Vegetations-Klassen nach: MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. 2001)[27]
Pflanzengesellschaft (Syntaxa)
(siehe: Index der Syntaxa))
Vegetations-Klasse und Habitate zu den assozierten Pflanzengesellschaften
Pyro bourgaeanae-Quercetum rotundifoliae 75.2.15.

Pyro-Quercetum rotundifoliae
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.2. Quercion broteroi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1956 em. Rivas-Martínez 1975 corr. Ladero 1974
75.2b. Paeonio broteroi-Quercenion rotundifoliae Rivas-Martínez in Rivas-Martínez, Costa & Izco 1986

Lusitanische Steineichenwälder

Habitate: 9340
Sanguisorbo agrimonioidis-Quercetum suberis (75.2.7.)

Sanguisorbo-Quercetum suberis
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.2. Quercion broteroi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1956 em. Rivas-Martínez 1975 corr. Ladero 1974
75.2a. Quercenion broteroi

Wälder mit Korkeiche (Q. suber), Lusitanischer Eiche (Q. faginea) und Q. canariensis

Habitate: 9330
Genistetum polyanthi 65.2.4.

Genistetum polyanthi
65. Cytisetea scopario-striati Rivas-Martínez 1975
65.2. Retamion sphaerocarpae Rivas-Martínez 1981

Matorral mit Retama sphaerocarpa

Habitate: 5330
Genisto hirsutae-Cistetum ladaniferi 62.3.3.

Genisto hirsutae-Cistetum ladaniferi
62. Cisto-Lavanduletea Br.-Bl. in Br.-Bl., Molinier & Wagner 1940
62.3. Ulici argentei-Cistion ladaniferi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1965

Zistrosen-Matorrale und - dünen

Habitate: 4030, 2260
Erico australis-Cistetum populifolii 61.2.9.

Erico australis-Cistetum populifolii
61. Calluno-Ulicetea Br.-Bl. & Tüxen ex Klika & Hadač 1944
61.2. Ericion umbellatae Br.-Bl., P. Silva, Rozeira & Fontes 1952
61.2b. Ericenion umbellatae Rivas-Martínez 1979

Atlantische meso-hygrophile und hygrophile Heiden

Habitate: 4020
Halimio ocymoidis-Ericetum umbellatae 61.2.15.

Halimio ocymoidis-Ericetum umbellatae
61. Calluno-Ulicetea Br.-Bl. & Tüxen ex Klika & Hadač 1944
61.2. Ericion umbellatae Br.-Bl., P. Silva, Rozeira & Fontes 1952
61.2b. Ericenion umbellatae Rivas-Martínez 1979

Atlantische meso-hygrophile und hygrophile Heiden

Habitate: 4020
Retamo sphaerocarpae-Cytisetum bourgaei 65.2.6.

Retamo sphaerocarpae-Cistetum bourgaei
65. Cytisetea scopario-striati Rivas-Martínez 1975
65.2. Retamion sphaerocarpae Rivas-Martínez 1981

Matorrale mit Retama sphaerocarpa

Habitate: 5330
Scrophulario alpestris-Alnetum glutinosae (71.1.1.)

Scrophulario-Alnetum glutinosae
71. Salici purpureae-Populetea nigrae (Rivas-Martínez & Cantó ex Rivas-Martínez , Báscones, T.E. Díaz, Fernández-González & Loidi) classis nova (addenda)
71a. Populetalia albae Br.-Bl. ex Tchou 1948
71.1. Alnion incanae Pawłowski in Pawłowski, Sokołowski & Wallisch 1928

Erlen- und Eschenauwälder

Habitate: 91E0
Ficario ranunculoidis-Fraxinetum angustifoliae 71.2.12.

Ficario-Fraxinetum angustifoliae
71. Salici purpureae-Populetea nigrae (Rivas-Martínez & Cantó ex Rivas-Martínez , Báscones, T.E. Díaz, Fernández-González & Loidi) classis nova (addenda)
71a. Populetalia albae Br.-Bl. ex Tchou 1948
71.2. Populion albae Br.-Bl. ex Tchou 1948
71.2b. Fraxino angustifoliae-Ulmenion minoris Rivas-Martínez 1975


Sub-hygrophile Eichen- (Q. robur), Eschen- (F. angustifolius) Ulmen- (U. minor) - Mischwälder

Habitate:91F0
Salicetum atrocinereo-australis 71.8.3.

Salicetum atrocinereae-australis
71. Salici purpureae-Populetea nigrae (Rivas-Martínez & Cantó ex Rivas-Martínez , Báscones, T.E. Díaz, Fernández-González & Loidi) classis nova (addenda)
71.8. Salicion salviifoliae Rivas-Martínez, T.E. Díaz, F. Prieto, Loidi & Penas 1984

Mediterrane Ufergalerien dominiert von Weiden (Salix) und Pappeln (Populus)

Habitate: 92A0
Holoschoeno-Juncetum acuti 59.7.13.

Holoschoeno-Juncetum acuti
59. Molinio-Arrhenatheretea Tüxen 1937
59c. Holoschoenetalia vulgaris Br.-Bl. ex Tchou 1948
59.7. Molinio-Holoschoenion vulgaris Br.-Bl. ex Tchou 1948

Mediterrane hygrophile Wiesen des Molinion-Holoschoenion

Habitate: 6420
Trifolio resupinati-Holoschoenetum (59.7.27..)

Trifolio-Holoschoenetum
59. Molinio-Arrhenatheretea Tüxen 1937
59c. Holoschoenetalia vulgaris Br.-Bl. ex Tchou 1948
59.7. Molinio-Holoschoenion vulgaris Br.-Bl. ex Tchou 1948

Mediterrane hygrophile Wiesen des Molinion-Holoschoenion

Habitate: 6420
Juncetum rugoso-effusi 59.3.8.

Juncetum rugosieffusi
59. Molinio-Arrhenatheretea Tüxen 1937
59a. Molinietalia caeruleae Koch 1926
59.3. Juncion acutiflori Br.-Bl. in Br.-Bl. & Tüxen 1952


Wiesen mit Molinia caerulea

Habitate: 6410
Trifolio resupinati-Caricetum chaetophyllae 59.12.9.

Trifolio resupinati-Caricetum chaetophyllae
59. Molinio-Arrhenatheretea Tüxen 1937
59e. Plantaginetalia majoris Tüxen & Preising in Tüxen 1950
59.12. Trifolio fragiferi-Cynodontion Br.-Bl. & O. Bolòs 1958

Nitrophile Weidewiesesn

Habitate: 6210
Gaudinio fragilis-Agrostietum castellanae 57.1.5.

Gaudinio fragilis-Agrostietum castellanae
57. Stipo giganteae-Agrostietea castellanae Rivas-Martínez, Fernández-González & Loidi 1999
57a. Agrostietalia castellanae Rivas Goday in Rivas-Martínez, Costa, Castroviejo & E. Valdés 1980
57.1. Agrostion castellanae Rivas Goday 1958 corr. Rivas Goday & Rivas-Martínez 1963

Mediterrane temporäre Stillgewässer

Habitate: 3170
Pulicario paludosae-Agrostietum pourretii (9.3.3.)

Pulicario paludosae-Agrostietum pourretii
9. Isoeto-Nanojuncetea Br.-Bl. & Tüxen ex Westhoff, Dijk & Passchier 1946
9a. Isoetetalia Br.-Bl. 1936
9.3. Agrostion salmanticae Rivas Goday 1958

Mediterrane temporäre Stillgewässer

Habitate: 3170
Loto subbiflori-Chaetopogonetum fasciculati 9.4.7.

Loto subbiflori-Chaetopogenetum fasciculati
9. Isoeto-Nanojuncetea Br.-Bl. & Tüxen ex Westhoff, Dijk & Passchier 1946
9a. Isoetetalia Br.-Bl. 1936
9.4. Cicendion (Rivas Goday in Rivas Goday & Borja 1961) Br.-Bl. 1967

Mediterrane temporäre Stillgewässer

Habitate: 3170
Asparago aphylli-Calicotometum villosae 75.5.4.

Asparago aphylli-Calicotometum villosae
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75b. Pistacio lentisci-Rhamnetalia alaterni Rivas-Martínez 1975
75.5. Asparago albi-Rhamnion oleoidis Rivas Goday ex Rivas-Martínez 1975

Matorrale mit Wacholder (Juniperus ssp.)

Habitate: 5210
Lonicero implexae-Quercetum rotundifoliae 75.2.13.

Lonicero implexae-Querceto rotundifoliae S.
75. Quercetea ilicis Br.-Bl. ex A. & O. Bolòs 1950
75.2. Quercion broteroi Br.-Bl., P. Silva & Rozeira 1956 em. Rivas-Martínez 1975 corr. Ladero 1974
75.2b. Paeonio broteroi-Quercenion rotundifoliae Rivas-Martínez in Rivas-Martínez, Costa & Izco 1986

Steineichen-Wälder auf Kalkböden

Habitate: 9340


Für den Oberalentejo sind bisher mehr als 1100 Taxa in der Flora-On registriert:


Capture.JPG






[1] Die “Reisestationen” dieser Arbeit wurden in Anlehnung an die “Plant-Hunting Regions” bei Polunin & Smythies (Reisestationen entsprechend der “Plant Hunting Regions” in: POLUNIN, Oleg; SMYTHIES, Bertram E. Flowers of south-west Europe. Oxford University Press, 1973. (New edition: Oxford University Press, 1988.) ausgewählt, aber für Portugal um einige neue Stationen (Alentejo; Serra da Lousã; Douro Internacional; Serra Montesinho) ergänzt bzw. erweitert.
[2] AGUIAR, Carlos; MESQUITA, Sandra; HONRADO, João José. Introdução à carta biogeográfica de Portugal (Costa et al. 1998). Atlas das Aves Nidificantes em Portugal (1999-2005), 2008, 41-47. DOWNLOAD - 2008 Atlas cap4.pdf und Biogeografia e uso do território 04 - Biblioteca Digital do IPB
[6] COSTA, José C., et al. Biogeografia de Portugal continental. 1998. DOWNLOAD - 2008 Atlas cap4.pdf
[7] COSTA, José C., et al. Biogeografia de Portugal continental. 1998. DOWNLOAD - 2008 Atlas cap4.pdf
[8] MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. Syntaxonomical checklist of vascular plant communities of Spain and Portugal to association level. Itinera geobotanica, 2001, 14: 5-341.
[9] * Dieser Superdistrikt gehört gaenzlich zur Beira Baixa. Er ist hier nur der Vollstaendigkeit halber aufgefuehrt.
[10] orlas nanofanerofíticas retamóides 
[11] COSTA, José C., et al. Biogeografia de Portugal continental. 1998. DOWNLOAD - 2008 Atlas cap4.pdf
[12] MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. Syntaxonomical checklist of vascular plant communities of Spain and Portugal to association level. Itinera geobotanica, 2001, 14: 5-341.
[13] COSTA, José C., et al. Biogeografia de Portugal continental. 1998. DOWNLOAD - 2008 Atlas cap4.pdf
[14] COSTA, José C., et al. Biogeografia de Portugal continental. 1998. DOWNLOAD - 2008 Atlas cap4.pdf
[15] MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. Syntaxonomical checklist of vascular plant communities of Spain and Portugal to association level. Itinera geobotanica, 2001, 14: 5-341.
[16] As referências e este táxone no Vale do Tejo referem-se provavelmente a Genista histrix Lange (E. Costa,. 1997).
[17] COSTA, José C., et al. Biogeografia de Portugal continental. 1998. DOWNLOAD - 2008 Atlas cap4.pdf
[18] = Euphorbia paniculata Desf. subsp. monchiquensis (Franco & P.Silva) Vicens, Molero & C.Blanché
[19] COSTA, José C., et al. Biogeografia de Portugal continental. 1998. DOWNLOAD - 2008 Atlas cap4.pdf
[20] MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. Syntaxonomical checklist of vascular plant communities of Spain and Portugal to association level. Itinera geobotanica, 2001, 14: 5-341.
[21] COSTA, José C., et al. Biogeografia de Portugal continental. 1998. DOWNLOAD - 2008 Atlas cap4.pdf
[22] COSTA, José C., et al. Biogeografia de Portugal continental. 1998. DOWNLOAD - 2008 Atlas cap4.pdf
[23] MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. Syntaxonomical checklist of vascular plant communities of Spain and Portugal to association level. Itinera geobotanica, 2001, 14: 5-341.
[24] COSTA, José C., et al. Biogeografia de Portugal continental. 1998.
[25] MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. Syntaxonomical checklist of vascular plant communities of Spain and Portugal to association level. Itinera geobotanica, 2001, 14: 5-341.
[26] COSTA, José C., et al. Biogeografia de Portugal continental. 1998. DOWNLOAD - 2008 Atlas cap4.pdf
[27] MARTÍNEZ, Salvador Rivas, et al. Syntaxonomical checklist of vascular plant communities of Spain and Portugal to association level. Itinera geobotanica, 2001, 14: 5-341.